Depresyon sadece yetişkinlerde görülmez. Çocuklar ve ergenlerde de depresyon olabilir. Depresyon, depresyon duygularının kalıcılık gösterdiği ve çocuğun ya da ergenin çeşitli işlevleri yerine getirme yeteneğini engelleyen bir hastalık olarak tanımlanmaktadır.

Çocuklarda depresyon tedavisinde ilaç kullanılabilir mi?
Depresyon sadece yetişkinlerde görülmez. Çocuklar ve ergenlerde de depresyon olabilir. Depresyon, depresyon duygularının kalıcılık gösterdiği ve çocuğun ya da ergenin çeşitli işlevleri yerine getirme yeteneğini engelleyen bir hastalık olarak tanımlanmaktadır.Çocukların yaklaşık %5’inin, ergenlerin ise %5-10’unun depresyona maruz kaldığı bilinmektedir. Stres altında bulunan çocuklar, kayıp yaşayan çocuklar veya dikkat, öğrenme, davranış veya anksiyete bozukluğu olan çocukların depresyona yakalanma riski daha fazla olmaktadır. Ailesel yatkınlık da çocukta depresyon gelişmesinde çok etkili olmaktadır.

Çocuklara en erken hangi yaşta anti depresan ilaç yazılabilir?
Bir çok ilaçta olduğu gibi yeni antidepresan ilaçlar da önce erişkinlerde kullanılmakta, onlarda kullanımı daha önce onaylanmaktadır. Çocuk ve hamilelerde ise daha sonra klinik kullanım başlamakta, onlar için onaylanması çok daha uzun yıllar almaktadır. Trisiklik antidepresan ilaçlar 1950’lerden beri çocuk ve adolesanlarda da kullanılmaktadır. Daha yeni bir grup olan, yan etkileri daha az SSRI dediğimiz antidepresanlar ise son 10 yıldır 5-6 yaş üzeri çocuklarda kullanılmaktadır. Son yıllarda ise 0-1 yaş arası çocuklarda kullanımı ile ilgili bilgiler gelmeye başlamıştır.

Anti depresan ilaçların çocuk gelişimine olumsuz etkileri var mıdır?Varsa nelerdir?  Örneğin ilaçların uzun dönemde gelişmekte olan organlara ve beyne zararlı etkileri var mıdır? Bu tür ilaçlar yeni olduğu için çocuklarda çok uzun dönemdeki etkilerinin ne olduğuna dair henüz veriler bulunmamaktadır.Ancak erişkin çalışmalarına göre depresyon gibi sinir hücrelerinin küçülmesine, gelişmesinin durmasına yol açan hastalıklarda antidepresanların nöroprotektif etki dediğimiz yolla sinir hücrelerinin gelişimine katkıda bulunduğu kanıtlanmıştır.Çocuklarda sinir hücreleri gelişmekte olduğundan bu faydalı etkinin gerekli olduğu düşünülürse olumlu etkileri olacağı varsayılabilir. Beden gelişimi ile ilgili olumsuz bir yan etki bildirilmemiştir.

Minik hastalarınızda sıklıkla depresyon vakalarına rastlıyor musunuz? Rastlıyorsanız çocuklarda depresyon yaşı düştü mü? Çocuk depresyonlarının ana nedenleri nedir?
Çocuk ve ergenler toplam alındığında genel çocuk nüfusunun %5-7’sinde depresyon ortaya çıkar. Ergenlik yıllarında oran çok daha fazla olup, daha küçük yaş grubu için bu oranın %3-5 olduğu belirtilmektedir. Son yıllarda artma olduğuna dair bir veri yok, çünkü çocuk psikiyatrisi alanı çok yeni, eskiye ait tespit çalışması yok, bu alanın gelişmesi ile çocukların bulunup, tespit edilmesinde bir artış var. Türkiye’de ise henüz 20 kadar ilde çocuk psikiyatrisi uzmanı bulunmakta olup bu uzmanlara ulaşabilen hasta sayısı ise çok azdır. Ailesel yatkınlık çocukta depresyon gelişmesinde çok önemli bir faktördür, yakın akrabalarında depresyon bulunan çocuklarda gelişme ihtimali daha fazladır.Ekonomik sorunlar, ailede geçimsizlik, anne baba yokluğu durumları gibi stres faktörleri altında bulunan, kayıp veya travma yaşayan çocuklar veya dikkat, öğrenme, davranış veya anksiyete bozukluğu olan çocukların depresyona yakalanma riski daha fazla olmaktadır. Gelişmekte olan bir toplum oluşumuz nedeniyle stres faktörleri fazla olsa da, aile yapılarının korunmuş olması çocuk için koruyucu faktör oluşturmaktadır.Dünyada yapılan çalışmalarda çalışan annelerin çocuklarında diğer çocuklara oranla daha fazla oranda depresyon bulunmamıştır.

Depresif bir çocuk ne gibi davranışlar gösterir? Ebeveynlere çocuklarının depresyonda olup olmadığını anlayabilecekleri küçük ipuçları verebilir misiniz?
Bulunduğu yaş grubuna göre çocuklarda depresyon belirtileri değişir.0-1 yaş arasında çevreye ilgisizlik ve gelişmede duraklama şeklinde ortaya çıkabilir. Daha büyük oyun çocuğunda arkadaşlarıyla oynamayı seven bir çocuk artık yalnız vakit geçirmeye ve hiçbir şeyle ilgilenmemeye başlayabilir. Eskiden kendisine eğlendiren şeyler depresyon geçiren çocuk için artık hiç veya pek az eğlendirici bir hal almış olabilir. Kendilerinin sevilmediği, kötü çocuk olduğu seklindeki söylemlerde bulunabilirler, olaylardan sıklıkla kendilerini suçlarlar. Benlik saygısında düşme nedeniyle kendilerine güvensiz ve çekingen olabilirler. Aşırı hareketlilik hırçınlık, sık ağlama küçük çocuklarda depresyonun belirtisi olabilir.Okul çağındaki çocuklarda ise bu belirtilere ek olarak okulla ilgili kendine güvensizlik, derslerde başarısızlık, arkadaş ilişkileri kurmada yetersizlik ve sabah okula giderken karın ağrısı, baş ağrısı gibi bedensel belirtiler sık görülür. Bu çocuklar her zaman çok üzüntülü görünmeyeceği için anne-babalar ve öğretmenler sorunlu davranışların depresyon belirtisi olduğunu anlamayabilir. Ancak direkt olarak sorulduğunda bazı çocuklar mutsuz veya üzgün olduklarını ifade edebilirler. Ergenlerde ise erişkinlere benzer belirtiler gözlenir. Sık sık üzüntülü olma ve ağlama, umutsuzluk, sürekli bir can sıkılması, enerji eksikliği, sosyal soyutlanma, iletişim eksikliği, özsaygı eksikliği ve suçluluk duygusu, reddedilme veya başarısızlık konusunda aşırı hassasiyet, alınganlık, öfke veya düşmanlık davranışlarında artma, okul devamı veya okul başarısında düşüklük, dikkat ve konsantrasyon eksikliği gözlenir. Depresyondaki ergenlerde uyku ve yeme alışkanlıklarında büyük değişiklik gözlenebilir, ölmek isteyebilir veya intihardan bahsedebilirler. Depresyondaki ergenler kendilerini daha iyi hissetmek için sigara, alkol veya başka uyuşturuculardan medet umabilirler. Depresyondaki çocuk ve ergenlerin intihar riski çok artar.

Çocuklarda depresyon tedavisinde neler yapılır, ortalama olarak ne kadar bir zamana yayılır?
Depresyon geçiren çocuklarda erken teşhis ve tedavi çok önemlidir. Depresyon profesyonel yardım gerektiren gerçek bir hastalıktır. Yardım için çocuk ve ergenlerde depresyonu teşhis ve tedavi edebilecek bir çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanı hekime başvurulması gerekir.Kapsamlı bir tedavi genellikle hem bireye, hem de aileye terapi ve ilaç uygulanmasını içerir. Örneğin kognitif (bilişsel) davranış terapisi ve kişisel psikoterapi özellikle çocuklarda depresyon tedavisinde etkili yöntemlerdir.Genellikle ilk iki ay yoğun sonraki 6 ay izlem tedavisi sürdürülür.

Depresyonun şiddeti, aile yapısı ve çocuğun yapısı değerlendirilerek gerektiğinde terapiye ek olarak ilaç tedavisi hemen başlanabilir. Anne ve babaların çocuklara yazılan antidepresanlar konusunda, zararlı olabilir, ön yargısıyla ilacı kullandırmak istemediği durumlarla sıkça karşılaşıyor musunuz?
Özellikle kültürel düzeyi düşük anne ve babalarda bu kaygıya ve bu nedenle ilacı kullanmamaya sık rastlıyoruz. Çocuğu bu hali ile tutmaya devam edip, daha sonra genellikle razı oluyorlar. Eski tür antidepresan ilaçlarda uyku hali, sersemlik gibi yan etkiler gözlenebilirken, son yıllarda çıkan yeni antidepresan ilaçlar küçük çocuklarda da güvenle kullanılabilmekte, alışkanlık, bağımlılık özellikleri de bulunmamaktadır.Ancak erişkinlerden farklı olarak çocuklarda ilaç tedavisine ek olarak, kişisel ve aile terapilerinin birlikte uygulanması şarttır. Ayrıca ilaç başlanmadan çocuğun bedensel olarak sağlıklı olup olmadığının belirlenmesi gerekir. Ergenlerde yeni grup antidepresan ilaçları kullanırken dikkatli olmak gerekmektedir.Bu ilaçların genel olarak tedavi edici etkisi 1-2 hafta sonra ortaya çıkmakta, kullanıldıkları ilk haftalarda alışmaya bağlı yan etkiler gözlenmektedir.Etkinlik başladığında sinirlilik, saldırganlık davranışını düzeltici etkileri varken ilk haftalarda tersine bu belirtilerde artış gözlenebilmektedir.Depresyonda olan ergen ilk haftalarda veya erişkinlerde de olduğu gibi depresyon tedavisi başlangıcında intihar gibi kendine zarar verici davranışlar sergileyebilir. Bundan dolayı aile ile işbirliği ve risklerin anlatılması çok önemlidir.

Çocuklarda en sık rastlanılan psikolojik-psikiyatrik hastalıklar neler? Antidepresanlar hangi hastalıkların tedavisinde yazılıyor?
Çocuk ve ergenlerde en sık rastlanılan psikolojik-psikiyatrik hastalıklar dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, depresyon, 5 yaşın üzerindeki gece işemeleri, okul fobisi, ayrılma anksiyetesi, basit ve sosyal fobi, genel kaygı bozukluğu, takıntılarla seyreden obsessif bozukluk gibi kaygı bozuklukları, yeme bozuklukları, otizm, çalma, yalan söyleme, aşırı hırçınlık ve saldırganlık, kendine zarar verme gibi davranış bozuklukları, uykusuzluk, gece terörü, uykuda yürüme gibi uyku bozuklukları olup, bu sorunlar gibi bir çok durumda antidepresanlar tedavide kullanılabilmektedir.Çocuklarda DepresyonMİNİK YÜZLER BÜYÜK HÜZÜNLERDepresyon çoğunlukla sırf erişkinlerin yaşayabileceği bir hastalıkmış gibi görülür. Yapılan araştırmalar ve istatistiki veriler çocuklarda depresyona yakalanma riskinin ciddi boyutlarda olduğunu gösteriyor. Çocuk depresyonunun belirtilerinden biri de suçluluk duygusudur. Ailelerin, depresyon çocuklarını suçlama yoluna gitmemeleri gerekir. Bu davranış çocuğun suçluluk duygularını artırabileceği gibi depresyonu da güçlendirir. Kim demiş hüzün sırf yetişkinlerin işidir diye. Depresyon, çoğunlukları bir hastalıkmış gibi görülür. Pekala, çocuk ruhu da hüznü yaşar, besler ve büyütür. Çocuklarda depresyon görülebileceği uzun yıllardan beri bilinmesine karşın, depresyon çoğu zaman yanlış olarak erişkinlik çağının bir hastalığı gibi görülmekte ve çocukların da depresyon geçirebileceği akla getirilmemektedir. Belirtilerin erişkin döneme göre farklı olabilmesi çocukluk döneminde depresyonun götsen kaçabilmesine neden olmaktadır. Çocuklarda depresyon son yıl içinde daha fazla incelenmiş ve yapılan çeşitli araştırmalarda ayrıntılı bilgiler elde edilmiştir. BEBEKLER BİLE DEPRESYONDA OLABİLİR Süt çocuğu dönemi de dahil olmak üzere çocukluk çağının her döneminde depresyon görülebilir. Gelişim dönemlerine göre hastalığın belirtileri farklıdır. Örneğin annesinden uzun süre ayrı kalmak zorunda kalan ve anne yerine bebeğe şefkat ve ilgi gösteren anne modeli olabilecek birilerinin olmadığı ortamlarda yetişen bebeklerde içe kapanma, çevresine karşı ilgisizlik, huzursuzluk ve beslenme sorunları gibi depresyon belirtileri gözlenir. DEPRESİF ÇOCUĞUN PORTRESİ Depresif bir çocuk kendini üzgün, mutsuz, neşesiz, çaresiz ve sıkıntılı hisseder. Ancak bu duygularını açıkça ifade edemeyebilir. Durgun ve mutsuz bir yüz ifadesi vardır. Çocuk eskiden severek ve isteyerek yaptığı işlere karşı ilgisizdir, oyunlarından eskisi kadar sevk almamaktadır. Çabuk öfkelenir, huzursuzdur ve ani tepkiler verir. Önceden sakin ve uyumlu olan çocuk basit olaylara sinirlenmeye, kızmaya, bağırıp çağırmaya ve tepki göstermeye başlar. Çevresindeki insanlara öfke patlamaları tarzında tepkileri olur. Ayrıca uyku ve iştah sorunları gözlenebilir. Dışarıdan gözlendiğinde çocuğun hareket, düşünce ve konuşmasında yavaşlama ve durgunluk göz çarpar. Tırnak yeme. Sallanıp durma, elbise parçası ya da elindeki bir şeyle sürekli oynama şeklinde davranışlar gözlenebilir. Depresif çocuklar halsizlikten ve yorgunluktan şikayet ederler. Düşünceyi yoğunlaştırmakta güçlük çeker ve bir konuyu anlamakta zorlanırlar. Okulda dersi takip edemez, masa başına oturduklarında dersle ilgilenemezler. Kafaları çok karışık olduğundan, adeta ne düşündüklerini dahi bilmediklerinden şikayet ederler. Karar vermede güçlük çekerler. Bir işe başlamakta ve devam ettirmekte zorlanırlar. Düşündüklerini ve hissettiklerini toparlayıp kelimelerle ifade etmekte güçlük çekerler. Ödevlerine karşı ilgisizdir. Ders çalışmak istenmez. Öncesinde başarılı bir öğrenci olmasına karşın ders başarısında belirgin bir düşme gözlenir. Kendine güven azalmıştır. Kendini beğenmez., güzel ya da sempatik bulmaz. Ben yapamam, ben beceremem düşüncesi hakimdir. Bu nedenle başaracağı bir işe dahi girişmez. Özellikle okul öncesi dönemi çocuklar da, bedensel yakınmalar depresyon belirtisi olabilir. Örneğin baş ağrısı, karın ağrısı eklem ve kas ağrıları, bulantı ve kusma gibi bedensel belirtiler depresyona bağlı olabilir. Depresif çocuklar yaşamı değersiz gereksiz ya da dayanılmaz bulabilirler. Sonunda “ölsem de kurtulsam” düşüncesi hakim olur ve ölüm istenir. Bu düşünceyle çocuk intihar girişiminde dahi bulunabilir.

ÇOCUK DEPRESYONUNU NASIL ANLATIR?
Depresyonun asıl görünümü üzüntü ve kendi kötü hissetme ile belirgin olan depresif duygu durumudur. Dışarıdan bakıldığında çocuk mutsuz ve üzgün görünür. Ancak küçük çocuklar sözel iletişimi yeterince gelişmemiş ve kelime hazineleri yetersiz olduklarından duygularını rahatlıkla ifade edemeyebilirler. Dolayısıyla duygularını anlatıp ve ifade biçimlerinden çok oyun çizdikleri resimlerle açığa vurulur. Depresif çocukta kendini suçlama eğilimi belirgindir. Örneğin annesinin hastalığından ya da babasının işlerinin iyi gitmemesinden kendilerini sorumlu tutar. EN İYİ ÇÖZÜM İLAÇ VE PSİKOTERAPİ Eldeki bilgiler çocukluk döneminde depresyon riskinin hiç de az olmadığını ortaya koymaktadır. Çocukluk döneminden ergenliğe geçildiğinde depresyon oranının arttığı bilinmektedir. Amerika’da yapılan tarama amaçlı araştırmalarda okul öncesi çocukların % 0.9, okul çağı çocukların %1,9 ve ergenlik dönemindeki çocukların ise %4,7’sinde depresyona rastlanmaktadır. Çevresel stres faktörlerinin çocuğun depresyon geçirmesini kolaylaştırıcı etkisi vardır. Sevdiği ve bağlandığı binlerinden sık sık ayrı kalmak zorunda olan bir çocuğun ileride depresyon için risk altında olduğu düşünülmektedir. Ayrıca büyük bir kayıp yaşamak ve özellikle anne babasını kaybetmek çocuklarda depresyona yo açabilir. Çocuklarda erişkinlerde olduğu gibi depresyonun biyoloji temeller vardır. Araştırmalarda beyinde var olan bazı biyokimyasal maddelerin metabolizmasındaki bozuklukların depresyona neden olabileceği vurgulanmıştır. Çocuklarda depresyon tedavisinde ilaçlarda ve psikoterapiden yararlanılmaktadır. Günümüzde depresyon tedavisinde çocuklarda güvenle kullanabildiğimiz ilaçlar mevcuttur. Psikoterapi yöntemlerden oyun tedavisi, destekleyici tedavi ve davranışçı tedaviler uygulanabilmektedir. İlaç tedavisi ile psikoterapi yönteminin birlikte kullanıldığı durumlarda tedaviden alınan sonuçların daha yüz güldürücüdür. Diğer taraftan depresif çocukların anne ve babalarının dikkat etmeleri gereken bazı noktalar vardır bu çocuklar zaman zaman sinirli, hırçın ve huzursuz olabilirler. Bu ruh halinin anne ve baba tarafından sabırla ve anlayışla karşılanması ve çocukla çatışma oluşturacak tutum ve davranışlardan uzak durulmalıdır. Davranışları nedeniyle suçlanan ve cezalandırılan çocuklar, aslında kendilerinde var olan suçluluk duygusunu daha yoğun yaşarlar. Bu durum onların daha fazla içe kapanmasına neden olur.

Depresyonun belirtileri nelerdir?
Depresyon birçok sekilde tanimlanabilir ve birçok belirtisi vardir, bunlar arasinda en önemlileri:    Depresif duygudurum Ilgi kaybi Yorgunluk ve enerjisizlik Içten içe kendinizi üzgün ve mutsuz hissediyor olabilirsiniz. Ayrica kötümser ve olumsuz duygular içinde olabilirsiniz. Belki de normalde keyif aldiginiz seylere olan ilginizi yitirmissinizdir.   Depresyona yakalandiysaniz, mutlu olma kapasitenizin bir kismini yitirebilirsiniz, iyi bir sey oldugunda bile mutlu olamazsiniz. Yorgun ve enerjisiz olabilirsiniz. Hatta düsünmek ve karar vermek bile size zor gelebilir.

Belirtileri ilk kim fark eder?
Çogu kez depresyon belirtilerini ilk saptayanlar en yakinlarinizdir. Sözgelimi sunlari fark edebilirler:  Üzgün göründügünüzü Daha yavas ve olabildigince az konustugunuzu ve hareket ettiginizi Karar vermekte zorlandiginizi Belleginizin zayifladigini Bazi durumlarda depresyon sinirlilik, anksiyete veya konfüzyonla kendini belli edebilir. Baskalarinin önemsemedigi sorunlar sizi fazlasiyla endiselendirebilir. Sizin ve baskalarinin aklina depresyonda olabileceginiz olasiliginin gelmemesinin nedenlerinden biri bu olabilir.
 
Belirtiler fiziksel olabilir mi?
Bazi depresyon tipleri fiziksel belirtilerle ortaya çikar, sözgelimi:  Istahsizlik Agrilar Hipokondri/fiziksel saglikla asiri ugrasma Uyku bozuklugu   Fiziksel belirtiler bedensel bir hastaliktan kuskulanmaniza yol açabilir. Ayrica birçok fiziksel hastaligin depresyondakilere benzer belirtiler verdigini de unutmamalisiniz.   Ciddi fiziksel hastaliklarin depresyon gelistirme olasiligini artirdigini bilmek de önemlidir. Ciddi bir fiziksel hastalikla baglantili olarak depresyon ortaya çiktiginda, organik depresyon içinde oldugunuz söylenir.

Depresyonun en sık görülen belirtileri nelerdir?
Depresyon birçok sekilde ortaya çikabilirse de, en önde gelen belirtiler sunlardir:  Çökkün duygudurum Üzgünlük Enerjisizlik Bunlarin yaninda, hastalik için karakteristik daha birçok belirti vardi. Bu belirtiler bir örüntü olustururlar, bu örüntü de depresyon tanisi için temel olusturur.  Depresyona yakalandiginizdan kuskulaniyorsaniz veya açiklanamayan fiziksel belirtileriniz varsa doktorunuza danisin. Doktorunuz bir tani koyup dogru tedaviyi önerebilecektir.   Depresyon hakkinda bilgileri burada bulabilirsiniz. Sol tarafda, ilgi alaniniza giren belirtilere tiklayabilirsinizDepresif duygudurumDepresyonun anahtar özelligi inatçi depresif duygudurumdur. Psikiyatristler çökkün duygulanim terimini kullanirlar; bu, duygudurumunuzun depresif hale gelmeden öncekine göre çökmüs oldugu anlamina gelir. Mutsuzsunuzdur hem de yalnizca kisa bir süreligine degil. Ama sizi mutsuz eden yalnizca hayatin su veya bu yönü degildir. Neredeyse sürekli bir keder ve ümitsizlik duygusu yasaminiza egemen olmustur. Her sey gri ve renksiz görünür.   Artik mutlu degilsinizdir. Zaman zaman kendinizi mutlu hissedebilseniz bile bu enderdir. Kederinizse süreklidir. Bazen bu kadar üzgün ve olumsuz olmanin gerçekçi olmadigini görebilseniz bile, her sey önemsiz veya tehdit edici görünür. Sizin denetiminiz disinda, basiniza bir felaket gelecegini hissediyor olabilirsiniz.  Gün içinde duygudurum dalgalanmalariSürekli çökkün olsaniz bile, günün bazi zamanlarinda kendinizi daha iyi hissedebilirsiniz. Olasi örüntülerden biri: erken uyanirsiniz ve her sey gözünüze berbat gözükür (sabah umutsuzlugu). Bununla birlikte gün içinde isler birazcik düzelir ve aksam oldugunda baska insanlarla birlikte olmaya az da olsa katlanabilirsiniz ve yapilmasi gereken islerin bazilarini yapmayi basarabilirsiniz. Çökkünlük duygunuz birazcik azalmistir. Bazilari içinse bu örüntü tersine gelisir.Islevlerde yavaslama (Psikomotor retardasyon)depresifseniz, psikomotor [sözlük] hiziniz genellikle önemli ölçüde yavaslamistir, ama tersine artmis da olabilir. Normalden daha yavas düsünür, daha yavas konusur ve daha yavas hareket edersiniz. Izleyenlere benzer fiziksel belirtileriniz olabilir:  Daha az sayida veya nadiren mimik kullanma Gülümsememe Diger insanlarla daha az göz temasi Yavas ve kisa konusmalar söyleyecek bir seyler bulamayabilirsiniz Konussaniz bile uzun sessizlikler ve duraklamalar Jestlerde fakirlesme [sözlük]Uzun süreler kipirdamadan oturma Daha yavas hareket etme ve büyük hareketlerden kaçinma   Ayrica psikolojik belirtileriniz de olabilir:  Daha yavas düsünürsünüz Bir seyleri hatirlamakta ve yogunlasmakta zorlanirsiniz Karar vermekte zorlanirsiniz Kendinize ve çevrenize ilgi göstermezsiniz bu yüzden yapmakta oldugunuz ise uygun olmadiginiz düsünülebilir Olumsuz düsüncelerÜzgün ruh halinizle yakindan iliskili olumsuz düsüncelere kapilabilirsiniz. Depresyona yakalanan herkes olumsuz düsüncelere kapilir. Belki, kendinizin veya baskalarinin beklentilerini karsilayamamis oldugunuzu hissediyorsunuzdur. Ya da kendinizi kötü ve isinize layik olmayan biri olarak görüyorsunuzdur. Ayrica tembel, ailesini fazla simartan veya onlara asiri sert davranan biri oldugunuzu da hissedebilirsiniz. Hatta kendinize kötü insan tanimini yakistirabilirsiniz.    Suçluluk duygusu  Yaptiginiz, yanlis yaptiginiz veya keske yapsaydim dediginiz seyler konusunda suçluluk duyuyor olabilirsiniz. Olumsuz düsüncelerinizde haklilik payi olsa bile suçluluk duygulariniz abartilidir. Bazen tümden gerçekdisidir.    Bir örnek:  Elli yaslarindaki bir adamda depresyon gelisir ve adam sürekli gençliginde büyük bir sirkette çalistigi günleri düsünmeye baslar. Bir keresinde sirketin çalisanlarina verdigi is giysilerinden bir is pantolonunu eve götürdügünü animsar,ama pantolonu çalmis miydi yoksa unutup pantolon üzerindeyken eve mi gitmisti bir türlü emin olamaz. Simdi, 30 yil sonra, bu pantolon yüzünden büyük bir suçluluk duygusu altinda ezilmektedir. Bu olayin onun nasil kötü bir insan ve bir hirsiz oldugunu gösterdigine emindir. Polise gitmesi ve agir biçimde cezalandirilmasi gerektigini hissetmektedir.